Giáo sĩ bị cáo buộc 'đặt hàng đảo chính' ở Thổ Nhĩ Kỳ qua đời

Fethullah Gulen tại Mỹ năm 2017. Ảnh: Reuters

Giáo sĩ Gulen năm 1969 sáng lập phong trào Hizmet, điều hành mạng lưới các trường học Hồi giáo trên khắp thế giới và cả công ty truyền thông, tài chính, phòng khám.

Gulen từng là đồng minh của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, đã liên minh để giúp ông Erdogan giành chiến thắng trong bầu cử thủ tướng vào những năm 2000. Tuy nhiên, bất đồng nảy sinh vào những năm 2010 và hai người sau đó trở mặt thành thù.

Gulen ban đầu tới Mỹ để điều trị, nhưng quyết định ở lại khi phải đối mặt điều tra hình sự ở Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi Gulen sống lưu vong, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc Hizmet là nhóm "khủng bố".

Ông Erdogan phát động chiến dịch trấn áp những người ủng hộ Gulen từ năm 2013, cho rằng họ đã "dàn dựng" một cuộc điều tra tham nhũng nhằm vào đảng cầm quyền.

Cuộc đảo chính bất thành năm 2016 khiến rạn nứt giữa hai người trầm trọng hơn. Ông Erdogan cáo buộc một nhóm sĩ quan thuộc Bộ Tổng tham mưu Thổ Nhĩ Kỳ đã đảo chính theo "đơn đặt hàng" từ giáo sĩ Gulen.

Ông cũng cho rằng cuộc đảo chính cho thấy phong trào Gulen là một tổ chức khủng bố có vũ trang. Giáo sĩ Gulen phủ nhận các cáo buộc này.

3.000 người ủng hộ giáo sĩ này bị kết án tù chung thân và 700.000 người bị truy tố. Khoảng 125.000 người làm việc cho chính phủ, trong đó có 24.000 binh sĩ và hàng nghìn thẩm phán, bị sa thải.

Kể từ khi cuộc đảo chính thất bại, Hizmet bị giải tán ở Thổ Nhĩ Kỳ và ảnh hưởng của nó cũng suy giảm trên phạm vi quốc tế.

Ankara từ lâu đã tìm cách dẫn độ ông Gulen từ Mỹ. Trả lời phỏng vấn hồi năm 2017, giáo sĩ nói không có kế hoạch rời khỏi Mỹ để tránh bị dẫn độ. Sức khỏe của ông Gulen khi đó rất kém, luôn có bác sĩ túc trực.

Phản ứng trước thông tin giáo sĩ Gulen qua đời, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng Gulen đã lãnh đạo một "tổ chức hắc ám" và "Thổ Nhĩ Kỳ vẫn duy trì quyết tâm trong cuộc chiến chống khủng bố".

Huyền Lê (Theo AFP, Reuters, Anadolu)