NSND Vương Duy Biên, NSND Trịnh Thúy Mùi trao Giải thưởng xuất sắc cho PGS.TS Trần Trí Trắc (giữa) với sách "Thi pháp Chèo cổ" năm 2019 (Ảnh: Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam).

NSND Triệu Trung Kiên có nhiều duyên nợ với PGS.TS Trần Trí Trắc. Anh từng dựng hai vở là Linh khí trời Nam và Người đi tìm minh chủ của ông cho Nhà hát Cải lương Việt Nam, trong đó Linh khí trời Nam là bài tốt nghiệp lớp Đạo diễn sân khấu của anh.

"Tôi gọi ông là thầy. Thầy là người thầy tận tình, nhiệt huyết và chu đáo. Cách hướng dẫn của thầy giống như cách cha mẹ nâng đỡ con những bước đi chập chững đầu tiên.

Tôi là một nghệ sĩ cải lương lại dấn thân vào con đường nghiên cứu khoa học với mong muốn làm được nhiều hơn cho nghề nghiệp, bước đầu tôi có nhiều bỡ ngỡ. Nhờ sự giúp đỡ của thầy tôi đã bảo vệ thành công luận văn Thạc sĩ, rồi luận án Tiến sĩ", NSND Triệu Trung Kiên nói.

PGS.TS Trần Trí Trắc sinh năm 1943 tại làng Nho Tống, nay là Tiểu khu Phú Thịnh, thị trấn Phú Minh, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội, trong một gia đình nhiều đời làm nghề y, cứu nhân độ thế.

PGS.TS Trần Trí Trắc có năng khiếu nghệ thuật từ khi còn nhỏ. Năm 22 tuổi, ông là diễn viên chính xuất sắc của Đoàn Chèo Lúa mới Hà Tây và các vai diễn của ông luôn được đông đảo khán giả, đồng nghiệp yêu mến như: vai Tân (vở Trước giờ tái ngũ), Ông bố (vở Đường xuân), Đức (vở Chị Nhàn), Việt (vở Đôi mắt), Bác sĩ (vở Lửa hậu phương), Ngô Thì Nhậm (vở Ngô Thì Nhậm)…

Năm 1969, ông học đạo diễn tại trường Nghệ thuật Sân khấu Việt Nam. Sau khi tốt nghiệp, ông đã dàn dựng nhiều vở với các thể loại khác nhau như: Sóng, Lời ru tình đời (Câu lạc bộ Bạch Đằng, Hải Phòng), Đường xuân, Bài thơ nghĩa tình (Đoàn Ca Múa Kịch Hà Tây), Hoa rừng và thanh gươm (Đoàn Ca múa nhạc dân tộc Hòa Bình)...

Không chỉ ở cương vị diễn viên, đạo diễn, PGS.TS Trần Trí Trắc còn tham gia sáng tác kịch bản sân khấu.

Năm 23 tuổi, ông đã viết kịch bản đầu tay Trước giờ tái ngũ, được Đoàn Ca múa kịch Hà Tây dàn dựng và biểu diễn. Từ đó đến nay, ông đã sáng tác khoảng 30 kịch bản, giành được 19 giải thưởng, trong đó có 4 giải A, 5 giải B.

Nhiều kịch bản của ông đã được các Nhà hát, các đoàn nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp dàn dựng.

Trong đó, trích đoạn Tùng lò gạch (hay Nghịch đời) trong vở Người đàn bà bất hạnh do Trần Trí Trắc sáng tác kiêm đạo diễn đã trở thành mẫu mực về trích đoạn chèo hay đề tài hiện đại.

Đoạn trích này được nhiều nghệ sĩ biểu diễn, gắn với tên tuổi của danh hài Xuân Hinh và Quốc Trượng, được đưa vào đào tạo vai mẫu cho các khóa Diễn viên Chèo của trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội.

PGS.TS Trần Trí Trắc đã hướng dẫn 20 thạc sĩ, tiến sĩ bảo vệ thành công luận văn, luận án; đã giảng dạy hơn 5.000 tiết cho nhiều thế hệ sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh tại các trường đại học và các viện nghiên cứu như: Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, Đại học Sân khấu và Điện ảnh TPHCM, Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội…

Trích đoạn "Tùng lò gạch" trong vở "Người đàn bà bất hạnh" do ông sáng tác đã làm nên tên tuổi của Xuân Hinh, Quốc Trượng (Ảnh: Facebook nhân vật).

Ông còn tham gia nhiều Hội đồng khoa học chấm luận án tiến sĩ, thạc sĩ, công trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ và đã tham gia gần 30 Hội đồng giám khảo tại các cuộc thi, liên hoan, hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc.

Ông cũng là một cây bút phê bình, lý luận sân khấu có nghề. "Điều cốt lõi của người làm lý luận, phê bình sân khấu cần khen - chê thế nào cho đích đáng, để đối tượng được viết cũng như độc giả tâm phục khẩu phục", ông từng bày tỏ quan điểm của mình về phê bình sân khấu.

Với 60 năm tuổi nghề, PGS.TS Trần Trí Trắc đã trọn đời phấn đấu, cống hiến cho sự nghiệp văn hóa nghệ thuật nói chung và sự nghiệp sân khấu nói riêng.

PGS.TS Trần Trí Trắc đã được trao tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huy chương Vì sự nghiệp sân khấu, Huy chương Vì sự nghiệp văn hóa - Thông tin, Huy chương Vì sự nghiệp Văn hóa nghệ thuật, Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.